At the same time the volcano Merapi threw out an incredible amount of sand and ashes, destroying almost the whole of Erlanggha’s Mid-Java kingdom, and entirely burying (among many other buildings) Borobudur,, Mendoot, and the Prambanan temples. Naturally an immense amount of injury was done to all these monuments; the dāgοba at the top of Borobudur and a good many of the other projections were broken, but on [17] the other hand the general shape of the edifice was preserved and the stones were held more or less in position. For many centuries the very existence of this great shrine was forgotten; if it could only have remained so until the present day, and been uncovered now by careful and reverent hands, how very much better it would have been!

Cùng thời điểm ấy, núi lửa Merapi phun ra một lượng cát tro không thể tưởng tượng, hủy diệt gần như toàn bộ vương quốc Trung Java của Erlanggha, và chôn vùi hoàn toàn (trong số nhiều kiến trúc khác) Borobudur,, Mendoot và quần thể đền Prambanan. Tự nhiên là vô số tổn hại đã giáng xuống các di tích này; dāgoba trên đỉnh Borobudur và khá nhiều nhô nhám khác bị gãy vỡ, nhưng [17] mặt khác, hình khối tổng thể của công trình vẫn được bảo toàn, và các khối đá phần nào vẫn giữ được vị trí. Trong nhiều thế kỷ, ngay cả sự hiện hữu của thánh tích lớn lao này cũng bị quên lãng; giá như nó có thể cứ được lãng quên đến tận hôm nay, rồi mới được khai quật bởi những bàn tay cẩn trọng và tôn kính, thì hay biết bao!

Erlanggha, thus suddenly deprived at one fell swoop of his kingdom and his revenues (1), seems to have lived a private life with a few retainers for some years on the slopes of Mount Lawu, where be met some Vaishnavite Brahmans who were living in the woods there as ascetics. He learnt much from them and was deeply impressed by their doctrine, which coloured the whole of his future life. After some time, however, he came forth from his seclusion and made his way into East Java, where he had eventually the good fortune to marry the daughter of the King of Kadiri, and so in due course inherited another throne (2). He was evidently an able man, for he developed a rich and powerful kingdom there in East Java, where (1) In 1007. (2) In 1030. [18] the history of the island then focuses itself; but some centuries passed before it was possible to re-occupy Mid-Java. Under his auspices Sanskrit learning made great advances in the Kadiri and Janggala regions, extending up to the Brantas delta, near where Surabaya now is. Buddhism and Hinduism flourished equally under his rule, and were equally respected; in fact, to a large extent they seem to have blended. The present royal families of Bali and Lombok are descended from Erlanggha.

Bị tước đoạt đột ngột chỉ trong một đòn của vương quốc và nguồn thu (1), Erlanggha dường như đã sống đời tư với vài bộc dịch trong vài năm trên sườn núi Lawu, nơi ông gặp một số Bà-la-môn phái Vaishnava đang khổ hạnh giữa rừng. Ông học được nhiều điều từ họ và bị giáo lý của họ thấm sâu, điều này nhuộm màu cho cả cuộc đời về sau của ông. Tuy nhiên, một thời gian sau, ông rời chốn ẩn cư, tiến vào Đông Java, nơi rốt cuộc ông may mắn cưới được con gái vua Kadiri, và đến kỳ đã thừa kế một ngai vàng khác (2). Hiển nhiên ông là bậc tài năng, vì ông đã kiến lập một vương quốc giàu mạnh ở Đông Java, nơi [1] Năm 1007. [2] Năm 1030. [18] lịch sử của đảo khi ấy tập trung lại; nhưng phải qua vài thế kỷ mới có thể tái chiếm Trung Java. Dưới triều ông, học phong Sanskrit tiến mạnh ở các vùng Kadiri và Janggala, lan đến đồng bằng Brantas, gần nơi nay là Surabaya. Phật giáo và Ấn giáo đều hưng thịnh dưới quyền ông, và đều được kính trọng; thực tế, ở mức lớn chúng dường như đã hòa trộn. Các vương tộc hiện nay của Bali và Lombok là hậu duệ của Erlanggha.

Some sort of tradition about Borobudur must have lingered among the Javanese royal families, for there is a story that the Crown Prince of Djokjakarta visited it in 1710; but so far as public knowledge goes, it was rediscovered, during the short English occupation of Java in Napoleonic times, by the Governor-General Sir Stamford Raffles, who took a great interest in the temples and ruins of the island. He ordered its exhumation, but it was soon found that the work would take years, and but little had been achieved when the time came to hand back the Islands to Holland. The Dutch [19] Government had other and more immediately pressing work on hand, and antiquarian research was not seriously undertaken until the middle of last century.

Dường như có một thứ truyền tích nào đó về Borobudur vẫn còn vương vấn trong các vương tộc người Java, vì có chuyện kể rằng Thái tử Djokjakarta đã thăm nơi này vào năm 1710; nhưng về mặt nhận thức công cộng, nó được tái phát hiện trong thời kỳ người Anh chiếm đóng Java ngắn ngủi vào thời Napoléon, bởi Toàn quyền Sir Stamford Raffles, người rất quan tâm đến các đền đài và phế tích của đảo. Ông ta ra lệnh khai quật, nhưng chẳng bao lâu người ta nhận ra rằng công tác sẽ kéo dài nhiều năm, và chỉ đạt được rất ít khi đến lúc trao trả lại các đảo cho Hòa Lan. Chính quyền [19] Hòa Lan có những công việc trước mắt cấp bách hơn, và khảo cổ học chưa được thực hiện một cách nghiêm túc cho đến giữa thế kỷ trước.

Most unfortunately this peerless monument was not at first placed under Government protection, and so some of the images were removed to museums, or even presented to distinguished visitors, and the villagers of the neighbourhood used the ruins as a stone-quarry, in the barbarous way in which villagers do all over the world. At the present time the Government has fully awakened to the immense importance of the trust confided to it, and has created a special department devoted to the protection and restoration of the ruins. The restoration has been done with very great care and judgment, replacing missing stones where absolutely necessary for the support of the building, but never attempting any carving or decoration, so that the new stone is always a blank stone, and we see no art but that of the original period. [20]

Đáng tiếc thay, công trình vô song này lúc đầu không được đặt dưới sự bảo hộ của Chính phủ, nên một số tượng đã bị chuyển vào viện bảo tàng, hay thậm chí đem tặng khách quý, và dân làng quanh vùng dùng phế tích làm mỏ đá, theo cái lối man rợ mà dân làng vẫn làm ở khắp nơi. Hiện nay, Chính phủ đã hoàn toàn thức tỉnh trước tầm quan trọng to lớn của phó thác dành cho mình, và đã lập riêng một nha sở chuyên trách bảo vệ và trùng tu di tích. Việc trùng tu được tiến hành hết sức cẩn trọng và sáng suốt, thay thế các khối đá thiếu hụt chỉ khi thật sự cần thiết để đỡ công trình, nhưng không bao giờ chạm khắc hay trang trí, nên đá mới luôn để trơn, và chúng ta không thấy loại mỹ thuật nào khác ngoài mỹ thuật của thời kỳ nguyên thủy. [20]